Di chỉ Mậu Duệ, huyện Yên Minh
17/04/2025
Di chỉ nằm trên sườn dãy đồi lớn thuộc trung tâm xã Mậu Duệ. Di chỉ có tọa độ 23003’58,4’’vĩ độ Bắc, 105014’12,4’’ kinh độ Đông. Xung quanh di chỉ là một thung lũng rộng có con suối Mậu Duệ khá lớn chảy qua, rồi đổ vào sông Nhiệm ở xã Mậu Long kề cạnh.
Di vật đá tập trung nhiều ở khu vực sườn dốc đồi, nằm lẫn với những vỉa cuội, có khả năng chúng được di chuyển từ vị trí trên cao của quả đồi dồn xuống, tích tụ thành tầng. Trên bề mặt quả đồi hiện không phát hiện được di vật khảo cổ. Tổng số có 40 hiện vật, tất cả đều bị phong hóa nặng, vỏ ngoài công cụ có màu hồng sẫm của đất đồi. Bộ sưu tập gồm các loại hình công cụ rìa ngang, mũi nhọn, phần tư cuội, rìa lưỡi hai đầu cuội, công cụ mảnh, công cụ được làm từ cuội bổ không định hình. Trong đó nổi bật là công cụ rìa ngang với 21 chiếc (chiếm tỷ lệ 52,5%), tiếp đến là công cụ mũi nhọn với 9 chiếc (có tỷ lệ 22,5%). Các loại hình khác chỉ có số lượng vài chiếc, chiếm tỷ lệ nhỏ. Bộ sưu tập công cụ cuội ghè đẽo Mậu Duệ mang đặc trưng của kỹ nghệ Sơn Vi.
Căn cứ vào tài liệu địa tầng, vào loại hình và kỹ thuật chế tác, chúng tôi xác định Mậu Duệ là di chỉ cư trú ngoài trời của cư dân hậu kỳ Đá cũ trên cao nguyên đá Đồng Văn. Từ di chỉ Mậu Duệ, chúng tôi mở rộng diện khảo sát sang khu vực lân cận (thuộc huyện Yên Minh), phát hiện thêm 8 địa điểm khảo cổ học ngoài trời khác. Đó là các di tích Nà Đon, Nà Sài, Nà Bưa, Cốc Cai (xã Mậu Duệ), Cốc Pàng (xã Du Già), Khấu Nhụ (xã Đồng Minh), Phú Tỷ (xã Na Khê), Bản Bục (thị trấn Yên Minh). Những di tích nói trên có địa hình và tình trạng phân bố các di vật tương tự như di chỉ Mậu Duệ. Tại những địa điểm trên, do số lượng di vật đồ đá cuội ghè đẽo tìm thấy ở các địa điểm này ít, lẻ tẻ, nên chúng tôi chỉ ghi nhận chúng trên bản đồ khảo
Ngoài những di chỉ ngoài trời nói trên, tại hang Thẩm Ly Quyến (làng Khác A, xã Du Già), chúng tôi cũng phát hiện được 01 công cụ ghè đẽo, 01 mảnh tước cùng nhiều vỏ ốc suối bị chặt đuôi. Địa điểm này cần được đào thám sát trong thời gian tới.
Vĩnh Thái