Hiệu quả của đề án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Mông
Hà
Giang là địa bàn cư trú của cộng đồng 19 dân tộc, trong đó dân tộc Mông chiếm 34,4%.
Với lịch sử quần cư lâu đời, người Mông ở Hà Giang đã sáng tạo nên nhiều tri thức bản địa,
di sản văn hóa được đánh giá là phong phú,
độc đáo nhất và có sức ảnh hưởng lớn trong cộng đồng các dân tộc ở Hà Giang. Văn
hóa truyền thống của dân tộc Mông Hà Giang rất đa dạng, thể hiện trong nhiều
lĩnh vực của đời sống xã hội như: kiến trúc nhà ở, phương thức sản xuất, trang phục và nếp sống văn
hóa gia đình, xã hội… đó là những bộ phận hữu cơ tạo nên mắt xích trong tính
cách, phong thái, diện mạo của đồng bào dân tộc Mông ở vùng cực bắc Tổ quốc.
Ngày hội văn hóa dân tộc Mông tại xã Phố Cáo, huyện Đồng
Văn
Tiếp
tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII của Đảng về “xây dựng và phát
triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”; Nghị quyết số
33-NQ/TW ngày 9/6/2014 Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về xây dựng và phát triển
văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, ngày
21/04/2017 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hà Giang ban hành đề án "Bảo tồn,
khôi phục, phát huy giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc Mông trên địa bàn tỉnh
Hà Giang giai đoạn 2017 - 2020, định hướng đến năm 2030".
Đề án đã nhận được sự đồng thuận, thống nhất cao từ công tác lãnh chỉ đạo đến sự
hưởng ứng của cộng đồng dân tộc Mông. Đề án đã mang lại hiệu quả
thiết thực trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống dân
tộc Mông ở Hà Giang. Đến nay Hà Giang đã kiểm kê được 29
di sản văn hóa của đồng bào dân
tộc Mông, lập hồ sơ đề nghị đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc
gia 04 di sản gồm: Lễ hội Gầu tào, nghệ thuật Khèn của người Mông, kỹ thuật trồng
lanh và dệt vải lanh của người Mông, Tri thức canh tác hốc đá trên vùng Cao nguyên đá Hà
Giang. Các huyện đã chủ động phối hợp
với các ngành chức năng biên soạn tài liệu để truyền dạy tiếng nói và chữ viết
dân tộc Mông. Từ năm 2017 đến nay, các
ngành, các cấp đã mở được 37 lớp dạy chữ và tiếng Mông
cho cán bộ công chức và nhân dân các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Ngoài ra, Đài
Phát thanh & Truyền hình tỉnh thường xuyên có các chương trình phát bằng tiếng
Mông trong khung giờ nhất định, tổ chức các buổi tuyên truyền các sự kiện lớn của
đất nước trên loa truyền thanh bằng nhiều thứ tiếng trong đó có tiếng Mông tại
các phiên chợ, loa cố định tại các nhà văn hóa thôn, tổ dân phố...; tuyên truyền
khuyến khích các gia đình đồng bào dân tộc Mông tích cực giao tiếp bằng tiếng
dân tộc trong sinh hoạt, truyền dạy tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán tốt
đẹp cho các con cháu trong gia đình. Kiến trúc làng bản truyền thống được bảo tồn
và đặc biệt là xây dựng thành làng văn hóa du lịch cộng đồng phục vụ khách du lịch. Tiêu biểu như huyện Đồng
Văn đã khảo sát bảo tồn các thôn: Thôn Lũng Cẩm Trên, thôn Lao Xa (xã Sủng Là);
huyện Mèo Vạc ban hành nghị quyết chuyên đề về bảo tồn kiến trúc nhà ở truyền
thống dân tộc Mông…
Sản xuất dệt lanh của đồng bào dân tộc Mông xã Lùng Tám, huyện Quản Bạ
Những
năm qua, những lễ
hội truyền thống của đồng bào dân tộc Mông thường xuyên được cấp ủy, chính quyền
các cấp quan tâm chỉ đạo khôi phục, duy trì và tiến hành tổ chức hàng năm, nổi bật như huyện Đồng Văn với Lễ hội Khèn Mông,
huyền Mèo Vạc tổ chức Lễ hội Gầu Tào. Phong tục thờ cúng tổ tiên được bảo tồn gắn
với việc tuyên truyền giáo dục tình yêu gia đình, quê hương, dân tộc; lòng biết
ơn và tinh thần đoàn kết dân tộc, hướng cộng đồng dân tộc Mông không mê tín dị
đoan, không theo đạo trái pháp luật, bài
trừ một số hủ tục lạc hậu trong đám cưới, đám tang thực
hiện nếp sống văn hóa mới trong mỗi gia đình, khu dân cư theo quy định của Đảng
và Nhà nước. Đến nay, cơ bản các đám cưới đều được tổ chức với các nghi lễ của
đồng bào nhưng đã được đơn giản hóa, gọn nhẹ, phù hợp với truyền thống văn hóa
dân tộc và điều kiện hoàn cảnh, đảm bảo theo quy định của pháp luật. Tình trạng
tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống cũng đã giảm đáng kể. Việc tổ chức tang lễ có
những chuyển biến tích cực, thời gian tổ chức tang lễ được rút ngắn theo quy định;
các hủ tục lạc hậu trong đám tang cơ bản được loại bỏ, hạn chế giết trâu, bò,
rượu chè kéo dài nhiều ngày… Các địa phương đã tập trung tuyên truyền vận động
đồng bào Mông giữ gìn, khôi phục, phát triển các nghề truyền thống như huyện Mèo Vạc có Hợp tác
xã Xuân Mai sản xuất các sản phẩm từ cây lanh, Hợp tác xã Giàng Chu Phìn đan
lát các vật dụng, đồ dùng sinh hoạt hàng ngày; huyện Quản Bạ bảo tồn nghề dệt
lanh tại xã Lùng Tám và xã Cán Tỷ; huyện Yên Minh khôi phục hợp tác xã dệt lanh
tại thôn Ngán Chải, xã Lao Và Chải; huyện Hoàng Su Phì phối hợp với tổ chức
CRED Thụy Sỹ tổ chức hội thi chế tác sản phẩm làng nghề truyền thống và hàng thủ
công mỹ nghệ, lựa chọn được 12 sản phẩm của dân tộc Mông thuộc các xã Bản Péo,
Tả Sử Choóng để trao giải và đưa vào kế hoạch phát triển hàng hóa phục vụ du lịch
và xây dựng một gian trưng bày sản phẩm tại làng văn hóa du lịch thôn Tân Phong
(xã Hồ Thầu). Tỉnh Hà Giang có 40 làng nghề truyền thống, trong đó có 10
làng nghề có đồng bào Mông tham gia,
tiêu biểu làng nghề dệt lanh xã Lùng Tám và xã Cán Tỷ đã được mời tham dự giới
thiệu tại các sự kiện văn hóa quy mô lớn trong nước và quốc tế.
Có
thể khẳng định với sự quan tâm chỉ đạo quyết liệt của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, cấp
ủy, chính quyền tỉnh Hà Giang đề án bảo tồn khôi phục, phát huy giá trị văn hóa
đặc trưng của dân tộc Mông đã đạt hiệu quả tích cực góp phần quan trọng vào việc
bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc Mông gắn với phát triển kinh tế xã hội, bài
trừ hủ tục lạc hậu, thực hiện nếp sống văn minh; ý thức cộng đồng dân tộc được
nâng lên góp phần xây dựng mối đại đoàn kết toàn dân tộc trong công cuộc xây dựng,
bảo vệ Tổ quốc và phát triển đất nước. Phát huy kết quả đó, trong giai đoạn tiếp
theo tỉnh Hà Giang tiếp tục chỉ đạo thực hiện đề án bảo tồn văn hóa dân tộc
Mông, đồng thời lấy đề án làm mô hình để các địa phương nhân rộng sang cộng đồng
các dân tộc khác.
Tùng Chi