Cụm di sản Hẻm vực sông Miện - Cán Tỷ thuộc địa phận xã Cán Tỷ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. Cán theo tiếng Mông có nghĩa là khô, tỷ là đất, một dải đất khô. Xã Cán Tỷ bao gồm các thôn như: Lùng Vài, Sủa Cán Tỷ, Sản Cán Tỷ, Pờ Chúa Lủng, Sín Suối Hồ,… Dân cư sinh sống trong vùng chủ yếu là người Mông, ngoài ra còn có đồng bào dân tộc Dao.
Cây cô đơn – địa danh check-in được nhiều du khách yêu thích (ảnh: Vĩnh Thái)
Vào mùa khô, khu vực này thường thiếu nước phục vụ sinh hoạt và sản xuất. Cây trồng chính ở đây là cây ngô (chiếm 80%), ngoài ra còn trồng thêm lúa và một số loại hoa màu khác.
Cụm di sản hẻm vực sông Miện - Cán Tỷ chạy dọc hai bên quốc lộ 2C từ Quản Bạ lên Yên Minh. Tại đây, du khách có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của các di sản địa chất, di sản tự nhiên tiêu biểu như: hẻm vực sông Miện, vách đứt gãy Cán Tỷ, thềm tích tụ Cán Tỷ và rừng gỗ nghiến cổ thụ.
Hẻm vực sông Miện nằm trên địa phận thôn Đầu Cầu 1 và thôn Đầu Cầu 2 thuộc xã Cán Tỷ. Hẻm vực dài khoảng 1km được hình thành do đứt gãy Tân Kiến tạo và xâm thực của sông Miện. Hai bên hẻm vực có các vách đứt gãy kiến tạo á kinh tuyến, các cửa thung lũng treo trên đỉnh vách và sườn tích tụ đá đổ lở cổ ở chân vách.
Vách đứt gãy Cán Tỷ thực chất là di chứng hoạt động của đới đứt gãy sông Miện có phương á kinh tuyến chia cắt các thành tạo đá vôi của hệ thống Bắc Sơn tạo thành “Hẻm vực sông Miện”; Hai bên bờ sông Miện là các vách đá vôi dốc đứng do hoạt động phá hủy của đứt gãy sông Miện Tân kiến tạo khoảng 500 triệu năm đến Hiện đại.
Rừng gỗ nghiến cổ thụ thuộc địa phận thôn Sín Suối Hồ. Rừng cây nghiến cổ thụ phát triển trên thềm tích tụ travectin. Các thềm travectin là dấu hiệu tuyệt vời chỉ vị trí đầu ra của nguồn karst. Tại đây con suối đổ ra từ vách núi theo phương 1200 ra sông Miện. Rừng nghiến có 7 cây to và rất nhiều cây nghiến nhỏ mọc xen kẽ.
Theo kết quả nghiên cứu của một dự án khác về đa dạng sinh học thì cây nghiến ở đây là loại nghiến đỏ, cây già nhất có tuổi khoảng 250 năm. Thành tạo đất đá tại điểm khảo sát là đá vôi của hệ tầng Khao Lộc, bị đứt gãy á vĩ tuyến cắt qua phá hủy tạo thành các đới dăm kết vôi.
Với những đặc điểm di sản nổi bật, cụm hẻm vực sông Miện - Cán Tỷ là một địa danh du lịch hấp dẫn du khách với cảnh quen đẹp, đặc trưng. Điểm cộng cho khu vực này là bản sắc văn hóa dân tộc vẫn còn khá nguyên vẹn. Du khách đến Cao nguyên đá Đồng Văn hãy ghé thăm và thu về những cảm nhận cho riêng mình.
Nguyễn Nhung